کمال‌الدین مسعود خجندی، معروف به شیخ کمال، از شعرای معروف قرن هشتم خرشیدی است که در غزل سرایی مهارت تمام داشت و دیوانی مشتمل بر حدود هشت هزار بیت از او باقی مانده است. وی از همزمانان حافظ بود که اوایل قرن هشتم هجری در خجند متولد شد و حوالی سال ۷۸۰ در تبریز درگذشت.
مقبره واقعی دو کمال ( کمال‌الدین مسعود خجندی، شاعر نامدار قرن هشتم و نهم هجری و کمال‌الدین بهزاد، نقاش و نگارگر قرن دهم هجری) در شهر تبریز ایران واقع است. در پاییز سال ۱۳۹۳ هیاتی از مقامات و فرهنگیان سغدی در جریان سفری به ایران پاره‌ای از تربت (خاک آرامگاه) کمال خجندی را از شهر تبریز به خجند، زادگاه این شاعر غزل‌سرای قرن ۱۳ میلادی، انتقال دادند و مقبره او را در خجند ساخته شد. در پشت خانه کمال چارباغی از درختان زردآلو، بادام، انار و انگور با یک طاق و چاه آبی که به رسم کهن از آن با رسن آب می‌کشند، بنیاد شده است. در بیرون خانه حوزی است و در پیرامون آن درختان بید سر کشیده‌اند.
این دژ کهن خجند در سمت چپ رودخانه سیحون یا سیردریا، از اماکن عمده گردشگری در این شهر محسوب می‌شود. مقامات محلی در استان سغد تاجیکستان دروازه باغ، آرامگاه، پیکره و منزل کمال خجندی را در نوروز ۱۳۹۴ افتتاح کردند. خانه کمال به سبک خانه‌های قدیمی رایج در شمال تاجیکستان ساخته شده و در داخل یکی از اطاق‌های آن دستگاه اطلس بافی نیز وجود دارد که دختران خجندی شیوه بافت این نوع پارچه را در آن جا یاد می‌گیرند. همچنیندر نزدیکی مقبره آبشار و ایوان‌هایی چوبی به سبک سنتی از سوی معماران محلی ساخته شده‌اند که زیبایی های این مکان دیدنی و توریستی را چندین برابر کرده است.
خجندی اشعار بسیاری راجع به تبریز سروده که یکی از زیباترین آن‌ها این ابیات هستند: تبریز مرا راحت جان خواهد بود / پیوسته مرا ورد زبان خواهد بودگر سر نکشم آب چرنداب و گجیل / سرخاب ز چشم من روان خواهد بود
وی همچنین علاقه‌ی زیادی به باغ خود و محله‌ی بیلانکوه داشت که می‌توان آن را در شعر زیر به وضوح دید: زاهدا تو بهشت جوی كه كمال / ولیانكوی خواهد و تبریز
امروزه، سالیانه حدود ۵۰ الی ۶۰ نفر از گردشگران تاجیکی برای زیارت هم‌وطن خود از این باغ بازدید می‌کنند.
گردآوری: احسان بلوریان، 1396/08/24
